Stel je voor: een persoon die volledig in trance, zonder zich bewust te zijn van zijn daden, een opdracht uitvoert die hij in wakende staat nooit zou accepteren. Sciencefiction? Niet als je het aan de CIA van de jaren ’50 vraagt. Die zocht namelijk koortsachtig naar manieren om het menselijke brein te hacken. Hypnose was daarbij een serieus onderdeel van hun arsenaal.
Als hypnotherapeut met beide benen op de grond vind ik het fascinerend hoe dit krachtige hulpmiddel – waarmee wij mensen helpen helen, ontspannen of oude patronen loslaten – ooit werd ingezet met een compleet tegenovergesteld doel: controle.
Project MK-Ultra: breinbeheersing als militaire droom
De meest bekende en beruchte poging van de CIA om hypnose (en andere middelen) in te zetten voor manipulatie was Project MK-Ultra. Dit clandestiene project liep officieel van begin jaren ’50 tot ergens in de jaren ’70 en was gericht op het ontwikkelen van technieken voor mind control. Dat klinkt behoorlijk James Bond, en dat was het ergens ook.
Onder MK-Ultra testte men:
- LSD en andere psychoactieve middelen
- Hypnose
- Sensorische deprivatie
- Elektroshocktherapie
- En zelfs slaapmanipulatie
De droom? Een menselijke robot. Een “Manchurian Candidate” die zonder vragen te stellen opdrachten uitvoert. Bijvoorbeeld het plegen van een moord — zónder dat hij zich daar later nog iets van herinnert.
Hypnose onder de loep
De CIA nam hypnose serieus. In een vrijgegeven rapport uit 1954 beschrijft men een experiment waarin een vrouw onder hypnose wordt aangezet tot het uitvoeren van een ‘moordaanslag’ op een andere proefpersoon (natuurlijk met een nepwapen). Ze voert de opdracht ogenschijnlijk zonder morele bezwaren uit.
Ook psycholoog Dr. George Estabrooks, een fervent voorstander van hypnose, beweerde dat hij bij soldaten dissociatieve identiteiten kon creëren: de ene persoonlijkheid voor het dagelijkse leven, de andere voor geheime missies. Het idee dat je een mens kunt opsplitsen in compartimenten die niets van elkaar weten, was voor de CIA natuurlijk goud waard.
Maar… werkt dat echt?
Feit of fantasie?
Veel van de experimenten waren klein, methodologisch discutabel, of simpelweg nooit goed gedocumenteerd. In 1973 gaf CIA-directeur Richard Helms het bevel om een groot deel van de MK-Ultra-documenten te vernietigen. Wat we weten komt uit een handvol vrijgegeven rapporten en de bevindingen van de Church Committee (1975), die schokkende ethische misstanden blootlegde.
Er is geen solide wetenschappelijk bewijs dat hypnose iemand volledig buiten zijn wil om laat handelen. Hypnose kan gedrag beïnvloeden, zeker. Maar het brein heeft ethische remmingen die onder hypnose meestal nog steeds functioneren. Toch laat het wel zien hoe krachtig en diepgaand hypnose kan zijn – en dat maakt het des te belangrijker dat het met respect en zorg wordt toegepast.
Van manipulatie naar heling
Wat mij persoonlijk het meest raakt, is het contrast. Waar de CIA hypnose wilde gebruiken om mensen te breken, gebruiken wij het juist om mensen te helen. Om oude pijn te verzachten, innerlijke hulpbronnen te activeren, en trauma’s op een veilige manier los te laten.
Het laat zien hoe hetzelfde instrument – hypnose – totaal verschillende effecten kan hebben, afhankelijk van de intentie. En misschien is dát wel de grootste les uit dit duistere hoofdstuk: het onderbewuste is krachtig. Als je er op een integere manier mee werkt, opent het de deur naar groei, transformatie en vrijheid.
Bronnen (APA-stijl)
- Marks, J. (1979). The Search for the “Manchurian Candidate”: The CIA and Mind Control. Times Books.
- United States Congress. Senate. Select Committee to Study Governmental Operations with Respect to Intelligence Activities (1975). Final report of the Select Committee to Study Governmental Operations with Respect to Intelligence Activities.
- Estabrooks, G. H. (1943). Hypnotism. E. P. Dutton & Company.
- CIA (1954). Hypnosis and Covert Operations [Gedeclassificeerd document].
No responses yet